Ωχροπάθεια

Τι είναι ο αμφιβληστροειδής;

Ο αμφιβληστροειδής είναι ένας χιτώνας που ευρίσκεται στο πίσω μέρος του οφθαλμού και περιέχει διαφόρων τύπων κύτταρα οι άξονες των οποίων δημιουργούν το οπτικό νεύρο. Εκεί γίνεται η μετατροπή του οπτικού σήματος (εικόνα - φωτεινή ακτινοβολία) σε ηλεκτρικό σήμα που είναι απαραίτητο για το επεξεργαστεί στη συνέχεια ο εγκέφαλος ώστε να μετατραπεί σε εικόνα. Τα κύτταρα που είναι υπεύθυνα για αυτή τη μετατροπή λέγονται οι φωτοϋποδοχείς. Το σήμα από τους φωτοϋποδοχείς μεταβιβάζεται μέσω αλληλουχίας πολύπλοκων δομών και ειδικού τύπου κυττάρων, μέχρι το οπτικό νεύρο και την συνέχεια αυτού, την οπτική οδό και από εκεί στον εγκέφαλο.

Τι είναι ωχρά κηλίδα;

Η ωχρά κηλίδα είναι ένας κεντρικός σχηματισμός του αμφιβληστροειδούς και είναι υπεύθυνη για την κεντρική όραση (λεπτομερής όραση, διάβασμα, οδήγηση, κ.α.) αλλά και για την αντίληψη των χρωμάτων. Βλάβες της ωχράς κηλίδος έχουν σαν αποτέλεσμα την απώλεια της κεντρικής όρασης και της αντίληψης χρωμάτων.

Τι είναι ωχροπάθεια;

Ωχροπάθεια είναι κάθε βλάβη πολλαπλής αιτιολογίας που προκαλεί εκφύλιση των κυττάρων της ωχράς. Διάφορες αιτίες έχουν σαν αποτέλεσμα την προσβολή της ωχράς κηλίδος. Η ηλικιακής αιτιολογίας εκφύλιση της ωχράς (ΗΕΩ) αποτελεί η πρώτη και κύρια αιτία απώλειας της κεντρικής όρασης σε άτομα ηλικίας άνω των 60 ετών και οφείλεται στην συνεχή φθορά και απώλεια κυττάρων που επέρχεται με την ηλικία. Περίπου το 25% των ατόμων άνω των 80 ετών έχουν σοβαρή απώλεια της όρασης από την ωχροπάθεια.

Ποια τα συμπτώματα της ωχροπάθειας;

Αρχικά ο πάσχων αντιλαμβάνεται μια παραμορφωμένη εικόνα των αντικειμένων και οι ευθείες γραμμές του φαίνονται κυματοειδείς και στρεβλωμένες. Αργότερα εμφανίζονται κεντρικά ή παρακεντρικά σκοτώματα. Εμφανίζεται δυσχέρεια σε διάφορες δραστηριότητες (διάβασμα, γράψιμο, κ.τ.λ.), ενώ η αδυναμία αναγνώρισης των χαρακτηριστικών των προσώπων από απόσταση είναι έκδηλη και καθοριστική. Τα χρώματα φαίνονται θαμπά και παρατηρείται αυξημένη ανάγκη καλύτερου φωτισμού.

Η εκφύλιση ξεκινά από το ένα µάτι, αλλά στα επόμενα 6 - 7 χρόνια εκδηλώνεται και στο άλλο. Η αμφοτερόπλευρη προσβολή των οφθαλμών είναι ο κανόνας και όχι η εξαίρεση.

Με ένα απλό test που μπορεί να κάνει ο καθένας για να ελέγξει την όρασή του είναι να κλείσει εναλλάξ τα μάτια του και να εστιάσει με το ανοιχτό σε μία ευθεία γραμμή (π.χ. στην κάσα μιας πόρτας). Αν η ευθεία γραμμή γίνεται αντιληπτή σαν τεθλασμένη, τότε σημαίνει ότι υπάρχει πρόβλημα στην ωχρά κηλίδα.

Συνοπτικά τα συνηθέστερα συμπτώματα της ωχροπάθειας είναι:

• Η θόλωση της οράσεως μακριά και κοντά.
• Η παραμόρφωση (οι ευθείες γραμμές φαίνονται τεθλασμένες).
• Η εμφάνιση σκοτώματος (μαύρες κηλίδες) στο κεντρικό οπτικό πεδίο.

Ποιες οι μορφές ηλικιακής ωχροπάθειας;

Υπάρχουν δύο μορφές εκφύλισης της ωχράς:

• Η ξηρού τύπου: είναι η συχνότερη (90% των ωχροπαθειών) και οφείλεται στην σταδιακή απώλεια κυττάρων της ωχράς και συνεπώς σταδιακή απώλεια όρασης.
• Η υγρού τύπου: αποτελεί το 10 % των ωχροπαθειών και χαρακτηρίζεται από την ανάπτυξη κάτω από την ωχρά εξιδρωματικού υγρού και την ταυτόχρονη ανάπτυξη νέων αιμοφόρων αγγείων και την δημιουργία νεοαγγειακής μεμβράνης. Ως αποτέλεσμα των ανωτέρω διεργασιών έχουμε αιφνίδια παραμόρφωση της εικόνας των αντικειμένων των ευθειών γραμμών, την ραγδαία μείωση της κεντρικής όρασης.

Ποιοι οι παράγοντες κινδύνου;

Υπάρχουν αρκετοί παράγοντες κινδύνου που αυξάνουν την πιθανότητα εμφάνισης της ηλικιακή ωχροπάθειας λόγω του ότι επιταχύνουν την φθορά των κυττάρων.

Οι συχνότεροι παράγοντες είναι:

• Η ηλικία: Διότι με την πάροδο των ετών επιτείνεται η φθορά των κυττάρων.
• Η κληρονομικότητα: Ειδικά σε συγγενείς πρώτου βαθμού.
• Το φύλο: Οι γυναίκες έχουν μεγαλύτερα ποσοστά ωχροπάθειας από τους άνδρες.
• Αγγειακά - μεταβολικά νοσήματα: Σακχαρώδης διαβήτης και αρτηριακή υπέρταση, λόγω μειωμένης ροής αίματος της περιοχής της ωχράς.
• Το κάπνισμα: Λόγω σπασμού των αγγείων.
• Η ηλιακή ακτινοβολία: η χρήση γυαλιών ηλίου μειώνει σημαντικά τον κίνδυνο.
• Η παχυσαρκία: Λόγω μη επαρκούς παρουσίας απαραιτήτων θρεπτικών ουσιών στον οφθαλμό (λιποδιαλυτά καροτινοειδή).

Πώς γίνεται η διάγνωση της ωχροπάθειας;

Η διάγνωση γίνεται με μια από τις ακόλουθες μεθόδους:

• Μέτρηση οπτικής οξύτητας: καθορισμός απώλειας οπτικής ικανότητας.
• Βυθοσκόπηση (άμεση - έμμεση - goldmann): επισκόπηση πιθανών βλαβών.
• Φλουοροαγγειογραφία: έλεγχος της κατάστασης των αγγείων.
• Οπτική τομογραφία συνοχής (OCT): διερεύνηση πιθανής παρουσίας υγρού και αποτύπωση του πάχους του αμφιβληστροειδούς.

Ποια η θεραπεία της ωχροπάθειας;

Θεραπεία της ξηράς μορφής δεν υπάρχει. Λόγω της αιτιολογίας της νόσου γίνεται προσπάθεια την σταθεροποίηση ή έστω για την επιβράδυνση της εξέλιξης με την λήψη αγγειοδιασταλτικών φαρμάκων που βελτιώνουν την μικροκυκλοφορία και την λήψη ιχνοστοιχείων και βιταμινών. Επίσης σημαντική βοήθεια φαίνεται ότι προσφέρει η χορήγηση αντιοξειδωτικών ενζύμων που αναχαιτίζουν την εξέλιξη της νόσου. Σε προχωρημένες καταστάσεις ξηράς μορφής που η όραση είναι πολύ περιορισμένη εδικά βοηθήματα χαμηλής όρασης (μεγεθυντικά γυαλιά) μπορούν να βελτιώσουν την κεντρική όραση.

Η θεραπεία για την υγρή μορφή της εκφύλισης έχει σαν στόχο στην καταστροφή της νεοαγγείωσης και περιλαμβάνει:

• Φωτοδυναμική θεραπεία με LASER και VISUDYNE: Μετά από ενδοφλέβια χορήγηση μιας φωτοευαίσθητης ουσίας (visudyne) η οποία συγκεντρώνεται στα νεοαγγεία ακολουθεί καυτηριασμός αυτών μετά από λίγα λεπτά με LASER. Είναι εξαιρετικά αποτελεσματική σε ορισμένες μορφές πρώιμης νεοαγγείωσης.
• Ενδοβολβικές ενέσεις φαρμάκων: Υπό συνθήκες ασηψίας τα φάρμακα αυτά βοηθούν στον περιορισμό των παθολογικών νεοαγγείων, στην απορρόφηση του αμφιβληστροειδικού οιδήματος και στην ελάττωση της φλεγμονής. Οι ενδοβολβικές ενέσεις μπορούν να επαναληφθούν τουλάχιστον μετά την παρέλευση ενός μηνός από την προηγούμενη εφόσον απαραίτητα προηγηθεί ο απαιτούμενος εργαστηριακός επανέλεγχος (με OCT ή φλουροαγγειογραφία). Τα αποτελέσματα αυτής της θεραπείας είναι εξαιρετικώς ικανοποιητικά αλλά αυτό δεν αποκλείει την πιθανότητα υποτροπών της υγρής ωχροπάθειας.

Ποιες μέθοδοι πρόληψης υπάρχουν;

Δεν υπάρχει δυνατότητα πρόληψης της ωχροπάθειας, είναι όμως σημαντική η έγκαιρη διάγνωση και η άμεση εφαρμογή της ενδεικνυόμενης θεραπείας.

Τι συνιστάται;

• Ο συχνός οφθαλμικός έλεγχος μετά την ηλικία των 50 ετών και επιτακτικότερα όσοι έχουν οικογενειακό ιστορικό ωχροπάθειας.
• Η χρήση γυαλιών ηλίου με φίλτρο για υπεριώδες ακτίνες.
• Η σωστή διατροφή.