Γλαύκωμα

Τι είναι;

Το γλαύκωμα δεν αποτελεί μια μεμονωμένη πάθηση αλλά ομάδα παθήσεων του οφθαλμού, με κοινό χαρακτηριστικό την προσβολή και σταδιακή καταστροφή του οπτικού νεύρου. Είναι μια χρόνια εξελικτική νευροπάθεια που συνήθως, αλλά όχι πάντα, συνοδεύεται από αύξηση της ενδοφθάλμιας πίεσης. Είναι συνήθως νόσος χωρίς εμφανή συμπτώματα και οι γλαυκωματικοί ασθενείς δεν μπορούν να αντιληφθούν την παρουσία της. Για αυτό η έγκαιρη διάγνωση και η έναρξη θεραπείας σε όσο το δυνατόν αρχικό στάδιο είναι σημαντική διότι προλαμβάνει την δημιουργία σημαντικής γλαυκωματικής βλάβης. Ένας καλός κανόνας πρόληψης είναι, όλοι οι άνθρωποι άνω των σαράντα ετών και ακόμα επιτακτικότερα όσοι έχουν οικογενειακό ιστορικό γλαυκώματος, πρέπει να εξετάζονται μια ή δύο φορές το χρόνο για γλαύκωμα.

Που οφείλεται;

Οι λόγοι εμφάνισης γλαυκώματος στις περισσότερες των περιπτώσεων δεν είναι γνωστοί. Η αύξηση της ενδοφθάλμιας πίεσης οφείλεται συνήθως στην παρεμπόδιση της αποχέτευσης του υδατοειδούς υγρού που παράγεται στο εσωτερικό του ματιού μας και υπό φυσιολογικές συνθήκες αποχετεύεται συνεχώς με τον ίδιο ρυθμό. Αν για κάποιο λόγο παρεμποδιστεί η αποχέτευση του, τότε αυξάνεται η ενδοφθάλμια πίεση με αποτέλεσμα την σταδιακή καταστροφή του οπτικού νεύρου.

Προδιαθεσικοί παράγοντες κινδύνου

Οι παράγοντες κινδύνου για το γλαύκωμα είναι:

• Η ηλικία: Η συχνότητα αυξάνει με την ηλικία. Είναι ασυνήθιστο κάτω από την ηλικία των 40 και αυξάνει στο 3% μετά την ηλικία των 40 και στο 5-6% μετά την ηλικία των 80 ετών.
• Το οικογενειακό ιστορικό: Άτομα με οικογενειακό ιστορικό γλαυκώματος έχουν περίπου 4 φορές μεγαλύτερο κίνδυνο να αναπτύξουν γλαύκωμα
• Η μυωπία και η υψηλή υπερμετρωπία: Οι μύωπες έχουν αυξημένο κίνδυνο να αναπτύξουν χρόνιο απλό γλαύκωμα και οι υψηλοί υπερμέτρωπες γλαύκωμα κλειστής γωνίας.
• Η φυλή: Οι μαύροι έχουν 4 φορές μεγαλύτερο κίνδυνο σε σχέση με τους λευκούς να πάθουν γλαύκωμα που είναι πιο επιθετικό και σε νεαρότερη ηλικία. Οι ασιάτες έχουν αυξημένο κίνδυνο να πάθουν γλαύκωμα κλειστής γωνίας.
• Οι αγγειακές παθήσεις: Καθιστούν το οπτικό νεύρο ιδιαίτερα αδύναμο ακόμα και σε χαμηλές ενδοφθάλμιες πιέσεις (γλαύκωμα χαμηλής – φυσιολογικής πίεσης).
• Ο σακχαρώδης διαβήτης: Οι διαβητικοί έχουν αυξημένο κίνδυνο για εμφάνιση γλαυκώματος πιθανότατα λόγω μειωμένης οξυγόνωσης και αντοχής του οπτικού νεύρου.
• Η αρτηριακή υπέρταση.

Διάγνωση

Η διάγνωση της ύπαρξης γλαυκώματος αποτελεί πλέον πολυπαραγοντική διαδικασία – σε αντίθεση με το παρελθόν που βασιζόταν μόνο στην μέτρηση της ενδοφθάλμιας πίεσης – Σήμερα η παρουσία σχετικά αυξημένης ενδοφθάλμιας πίεσης μεγαλύτερης του 20 mmHg δεν σημαίνει απαραίτητα από μόνη της και την παρουσία γλαυκώματος χωρίς την παρουσία και άλλων ευρημάτων. Αντίστοιχα επίσης και η παρουσία σχετικά χαμηλής ενδοφθάλμιας πίεσης μικρότερης του 20 mmHg δεν σημαίνει απαραίτητα και την απουσία γλαυκώματος, όταν δε συμβαίνει αυτό μιλάμε για γλαύκωμα χαμηλής πίεσης που εμπεριέχει όλους τους κινδύνους προσβολής του οπτικού νεύρου παρά την παρουσία χαμηλής πίεσης.

Εξετάσεις αξιολόγησης πιθανής παρουσίας γλαυκώματος:

• Τονομέτρηση: Προσδιορισμός με ακρίβεια της ενδοφθάλμιας πίεσης.
• Γωνιοσκοπία: Έλεγχος της κατάστασης της γωνίας του προσθίου θαλάμου του οφθαλμού, περιοχή απ’ όπου αποχετεύεται το υδατοειδές υγρό.
• Βυθοσκόπηση: Υποκειμενική εκτίμηση και αξιολόγηση από τον οφθαλμίατρο της πιθανής παρουσίας ή μη κοίλανσης της κεφαλής του οπτικού νεύρου (οπτική θηλή) αλλά και του μεγέθους αυτής.
• Αντικειμενικός προσδιορισμός και καταγραφή βλάβης ινών οπτικού νεύρου: Γίνεται με την χρήση εξειδικευμένων αναλυτών του οπτικού νεύρου και των οπτικών ινών (LST GDx OCT). Επιτυγχάνεται μέτρηση του πάχους των οπτικών ινών και τοπογραφική ανάλυση της οπτικής θηλής. Η ακριβής καταγραφή και αξιολόγηση των ανωτέρω παραμέτρων είναι πολύ σημαντική για την πρώιμη διάγνωση του γλαυκώματος και την έγκαιρη έναρξη θεραπείας.
• Έλεγχος οπτικών πεδίων: Γίνεται καταγραφή και απεικόνιση του οπτικού αποτελέσματος από την πιθανή καταστροφή των οπτικών ινών. Απαραίτητη εξέταση που πρέπει να επαναλαμβάνεται σε τακτά χρονικά διαστήματα ώστε να ελέγχεται συγκριτικά με τις προηγούμενες για πιθανή επιδείνωση των βλαβών ( σκοτώματα ).

Θεραπεία

Η θεραπεία του γλαυκώματος μπορεί να συμπεριλαμβάνει:

• Φαρμακευτική θεραπεία: Είναι η πλέον συχνά εφαρμοζόμενη θεραπεία. Υπάρχουν σήμερα στη διαγνωστική φαρέτρα των οφθαλμιάτρων εξαιρετικά φάρμακα που είτε ως μονοθεραπεία είτε σε συνδυασμό στοχεύουν στη μειωμένη παραγωγή αλλά και στην αυξημένη αποχέτευση του υδατοειδούς υγρού.
• Laser θεραπεία: Στα γλαυκώματα ανοικτής γωνίας (συνηθέστερη κατηγορία) με την εφαρμογή laser στην γωνία του προσθίου θαλάμου σκοπεύουμε στην αύξηση της αποχέτευσης του υδατοειδούς υγρού. Στα γλαυκώματα στενής γωνίας, με την εφαρμογή laser διευκολύνουμε την ροή του υδαατοειδούς δημιουργώντας ένα άνοιγμα στην ίριδα (ιριδοτομή).
• Χειρουργική θεραπεία: Χρησιμοποιείται μόνον όταν η συντηρητική θεραπεία (φάρμακα-laser) αδυνατεί να ελέγξει την εξέλιξη της νόσου. Υπάρχουν πολλών ειδών χειρουργικές τεχνικές. ( Τραμπεκουλεκτομή – εν τω βάθει σκληρεκτομή κ.α. )

Γενικό σχόλιο

Πρέπει να γίνει κατανοητό ότι στο γλαύκωμα καταστρέφονται σταδιακά οπτικές ίνες. Η βλάβη αυτή είναι μόνιμη και δεν επανέρχεται ακόμα και μετά την ρύθμιση όλων των επιβαρυντικών παραμέτρων και κυρίως της ενδοφθάλμιας πίεσης. Συνεπώς η κατά το δυνατόν πρώιμη – έγκαιρη διάγνωση και έναρξη θεραπείας αλλά και η τακτική εξέταση του οπτικού νεύρου, των οπτικών πεδίων και της ενδοφθάλμιας πίεσης είναι απολύτως απαραίτητη.