Καταρράκτης

Τι είναι και τι τον προκαλεί;

Η κατασκευή του οφθαλμού μοιάζει με φωτογραφική κάμερα. Το φώς περνώντας μέσα από τον κερατοειδή και τον φακό εστιάζεται πάνω στο φίλμ που λέγεται αμφιβληστροειδής και είναι ένας φωτοευαίσθητος χιτώνας. Είναι αντιληπτό ότι για να βγει μία καθαρή φωτογραφία πρέπει ο φακός να είναι διαυγής και να επιτρέπει στις ακτίνες φωτός να τον διαπερνούν ώστε να σχηματίζεται ένα καθαρό είδωλο πάνω στον αμφιβληστροειδή. Με την πάροδο της ηλικίας όμως, ο φακός γερνάει και θαμπώνει και γίνεται πιο σκληρός, χάνει την διαύγεια του, με αποτέλεσμα την θαμπή όραση. Αυτή η κατάσταση ονομάζεται γεροντικός καταρράκτης και φυσικά δεν αποτελεί νόσο, αλλά είναι η φυσιολογική γήρανση που συμβαίνει στους περισσότερους ανθρώπους μετά από κάποια ηλικία. Αρχικά συνήθως το θάμπωμα είναι μικρό και δεν επηρεάζει την όραση, σταδιακά όμως εξελίσσεται, τότε αρχίζουν τα πρώτα υποκειμενικά ενοχλήματα με την θαμπή όραση. Συνήθως συνυπάρχει καταρράκτης και στους δύο οφθαλμούς αλλά δεν προσβάλλει την όραση στον ίδιο βαθμό.

Άλλοι τύποι

Άλλοι σχετικά σπάνιοι τύποι καταρράκτη είναι:

• Ο συγγενής καταρράκτης, σαν αποτέλεσμα γονιδιακής βλάβης ή και μεταβολικής ή γενετικής νόσου, ο οποίος εμφανίζεται συνήθως στην παιδική ηλικία.
• Ο κορτιζονικός καταρράκτης, μετά από χρόνια χρήση κορτιζόνης.
• Ο τραυματικός καταρράκτης, μετά από τραυματισμό του οφθαλμού.

Πρώιμα και απώτερα συμπτώματα - Διαταραχές της καθαρής όρασης

Η όρασή γίνεται σταδιακά θαμπή σαν να βλέπετε μέσα από ομίχλη. Τα αντικείμενα δεν φαίνονται τόσο καθαρά όπως παλιά. Ακολουθούν σε επόμενο στάδιο:

• Φωτοευαισθησία (κυρίως στο δυνατό φως του ήλιου, ή στα φώτα των απέναντι αυτοκινήτων το βράδυ).
• Ενίοτε εμφάνιση ή και αύξηση της μυωπίας, (ψευτομυωπία) με συχνές αλλαγές των γυαλιών.
• Ατονία χρωμάτων.
• Ανωμαλία της εικόνας και ενίοτε εικόνα διπλού ειδώλου.
• Γενικευμένο θάμπωμα της κεντρικής οράσεως.

Πώς γίνεται η διάγνωση;

Με την οφθαλμολογική εξέταση που περιλαμβάνει:

• Εξέταση στην σχισμοειδή λυχνία του πρόσθιου τμήματος - ημιμορίου του οφθαλμού.
• Μέτρηση της ενδοφθάλμιας πίεσης (τονομέτρηση).
• Διαστολή της κόρης (μυδρίαση) για την αξιολόγηση του βαθμού του καταρράκτη.
• Βυθοσκόπηση για την εξέταση του οπισθίου ημιμορίου του ματιού (βυθός - αμφιβληστροειδής).

Εφόσον αποφασιστεί χειρουργική επέμβαση θα ακολουθήσουν ειδικές μετρήσεις για την εξακρίβωση της δύναμης του τεχνητού - ενδοφακού που θα μπει στην θέση του αφαιρούμενου καταρρακτικού φακού μέσα στο μάτι κατά την διάρκεια της επέμβασης. Κατά τα 20 τελευταία περίπου έτη, με την πρόοδο της τεχνολογίας των Lasers και των υπερήχων (φακοθρυψία) καθώς και η εξειδίκευση των χειρουργών οφθαλμιάτρων έχουν βελτιώσει θεαματικά τα άμεσα μετεγχειρητικά αποτελέσματα.

Ποιος πραγματοποιεί την επέμβαση;

Γίνεται από εξειδικευμένο Χειρουργό Οφθαλμίατρο εκπαιδευμένο ειδικά στην χρήση της τεχνολογίας Υπερήχων & Laser, για την επέμβαση καταρράκτη που γίνεται μέσα από πολύ μικρή τομή.

Τι περιλαμβάνει η επέμβαση;

H επέμβαση καταρράκτη περιλαμβάνει:

• Αναισθησία. Δεν χρησιμοποιείται ενέσιμη αναισθησία. Η επέμβαση γίνεται εξ' ολοκλήρου με αναισθητικές σταγόνες οι οποίες ενσταλάζονται πριν και κατά την διάρκεια της επεμβάσεως.
• Μικρή τομή που δεν χρειάζεται ράμματα για την αποκατάσταση της, για την αφαίρεση του καταρρακτικού φακού. Για να έχει ο χειρουργός πρόσβαση στην κύρια ουσία του φακού (στρώμα) δημιουργεί ένα μικρό άνοιγμα στην πρόσθια κάψουλά του (περιφάκιο). Μέσα από το άνοιγμα αφαιρείται ο φακός αφού αρχικά διαλυθεί (θρυμματιστεί) από υπερήχους (φακοθρυψία). Ο καταρράκτης αφαιρείται χωρίς να θιχτεί καθόλου η οπίσθια κάψουλα του φακού (περιφάκιο) μέσα στο οποίο μπαίνει ο καινούριος φακός.

Ποιά η διάρκεια της επέμβασης;

Η όλη επέμβαση διαρκεί δέκα λεπτά, χωρίς αρχικές ενέσεις, χωρίς πόνο, χωρίς ράμματα και χωρίς να χρειάζεται εξωτερική κάλυψη με γάζα. Υπάρχει άμεσο οπτικό αποτέλεσμα και ο ασθενής αρχίζει να βλέπει αμέσως μετά την επέμβαση. Πηγαίνει στο σπίτι του μετά από συνολική (περιλαμβανομένης και της επέμβασης) παραμονή στο νοσοκομείο περίπου για 1 - 1,5 ώρα.

Ποια είναι η μετεγχειρητική πορεία του ματιού;

• Όταν τελειώσει η επέμβαση στον ασθενή, του έχουν δοθεί σταγόνες ενστάλαξης που βάζει μόνος του αρκετά συχνά τις πρώτες ημέρες σταδιακά μειούμενες, μέχρι να σταματήσει η ενστάλαξή τους μετά από τρεις με τέσσερις εβδομάδες. Ενίοτε την πρώτη μέρα η όραση παρουσιάζει κάποιες αυξομειώσεις αλλά τα χρώματα είναι πολύ έντονα, ιδιαίτερα το μπλε.
• Ο ασθενής μπορεί να γυρίσει από την επόμενη ημέρα σταδιακά στις ασχολίες του, μπορεί να δουλέψει, να δει τηλεόραση, να οδηγήσει και γενικά να επανέλθει στους γνώριμους σε αυτόν κανονικούς ρυθμούς.
• Μετά ένα μήνα περίπου δίνουμε τα απαραίτητα κοντινά γυαλιά και ενίοτε αν χρειαστεί βοηθητικά γυαλιά για μακριά.

Πότε πρέπει να αποφασίζεται η επέμβαση;

Αυτή η απόφαση είναι κυρίως αποτέλεσμα της κλινικής εικόνας από την εξέταση του οφθαλμιάτρου (βαθμός μείωσης της οπτικής οξύτητας) αλλά ενίοτε και της προσωπικής - υποκειμενικής αίσθησης του ασθενούς ότι η όραση του πλέον δεν τον εξυπηρετεί στις καθημερινές του ανάγκες. Πάντως και αντίθετα με τις παλαιού τύπου επεμβάσεις όπου υπήρχε η συμβουλή (άστο να ωριμάσει), στην νέα επέμβαση με φακοθρυψία ισχύει ακριβώς το αντίθετο. Δηλαδή, όσο πιο νωρίς τόσο καλύτερα, γιατί όσο πιο ώριμος είναι ο καταρράκτης είναι αντίστοιχα και πιο σκληρός και συνεπώς τόσο δυσκολότερος γίνεται ο θρυμματισμός και η αναρρόφησή του.

Καταρράκτης και σακχαρώδης διαβήτης

Σε σχέση με παλαιότερα έτη σήμερα εμφανίζονται περισσότερες περιπτώσεις ασθενών με καταρράκτη που πάσχουν και από σακχαρώδη διαβήτη. Αυτό πιστεύουμε ότι οφείλεται στη μεγαλύτερη ταχύτητα εξέλιξης καταρράκτη που παρουσιάζει ο διαβητικός ασθενής από τον μη διαβητικό αλλά και στη διαπίστωση ότι η ικανοποιητική ρύθμιση του σακχάρου δεν αναστέλλει την εμφάνιση καταρράκτη.

Από τους διαβητικούς ασθενείς τίθενται συχνά τα εξής ερωτήματα:

Πότε πρέπει να χειρουργείται ο καταρράκτης σε διαβητικό ασθενή;

Νωρίτερα σε σχέση με τον μη διαβητικό διότι βασική βλάβη στον οφθαλμό σε έναν διαβητικό ασθενή είναι η εμφάνιση και εξέλιξη της διαβητικής αμφιβληστροειδοπάθειας, η παρακολούθηση και αντιμετώπιση της οποίας δυσχεραίνεται απο την παρουσία καταρράκτη.

Οι νεότερες μέθοδοι χειρουργικής αντιμετώπισης καταρράκτη τι επίδραση έχουν στην εξέλιξη της διαβητικής νόσου των οφθαλμών;

Η φακοθρυψία με υπέρηχους μέσω μικρής κερατικής τομής (3 χιλιοστών) πλεονεκτεί συντριπτικά έναντι των παλαιοτέρων επεμβάσεων (ενδοπεριφακική & έξωπεριφακική) διότι μειώνει σημαντικά την πιθανότητα εξέλιξης της διαβητικής νόσου του οφθαλμού αλλά και άλλων δυσάρεστων καταστάσεων όπως το νεοαγγειακό γλαύκωμα.

Χρειάζεται ιδιαίτερη προ και μετεγχειρητική αγωγή ο διαβητικός ασθενής;

Προεγχειριτικά είναι απαραίτητη η πολύ καλή ρύθμιση του σακχάρου του αίματος αλλά και άλλων πιθανών αιμοδυναμικών παραμέτρων (π.χ. υπέρταση). Επίσης εάν κριθεί απαραίτητο, η εφαρμογή Laser θεραπείας στον βυθό προεγχειριτικά μειώνει σημαντικά μετεγχειρητικής επιδείνωσης της διαβητικής νόσου στον οφθαλμό. Μετεγχειρητικά η συχνή και σύμφωνα με τις οδηγίες του θεράποντος οφθαλμιάτρου παρακολούθηση είναι απαραίτητη για την εκτίμηση και την πιθανόν αναγκαία αντιμετώπιση υποτροπής των διαβητικών βλαβών στον οφθαλμό.